Ontslag van maatskappydirekteure in die Suid-Afrikaanse reg
Loading...
Date
1986-01
Authors
Du Plessis, Jean Jacques
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
University of the Free State
Abstract
Afrikaans: Daar bestaan heelwat onsekerhede aangaande die ontslag van
maatskappydirekteure in die Suid-Afrikaanse reg. Hierdie onsekerhede
spruit hoofsaaklik voort uit die gebrek aan 'n konsekwente
onderskeid tussen die verskillende hoedanighede waarin
'n enkele persoon teenoor die maatskappy kan staan en dié waarin
hy kan staan teenoor ander individue wat by die intrakorporatiewe
verhoudingstruktuur betrokke is. 'n Faktor wat gewis
'n verdere verwarrende invloed het, is die feit dat daar aan 'n
begrip soos "besturende direkteur" tans geen vaste regsinhoud
gekoppel kan word nie. Juis daarom word die regsposisie van
die direkteur en besturende direkteur in die besonder oorweeg
en word daar gewys op aspekte soos die begripsverwarring tussen
die Engelse en Suid-Afrikaanse reg, probleme ten opsigte van
die onderskeid tussen werknemerskap, direkteurskap en besturende
direkteurskap, en word die nie-kontraktuele verhouding tussen
die direkteur en die maatskappyook oorweeg.
As gevolg van ontslag kan daar in sekere gevalle 'n reg op skadeloosstelling
of skadevergoeding bestaan. Alhoewel die grondslag
van die reg op skadevergoeding nie al tyd konsekwent verklaar
word nie, kan die aanwending van gewone kontraktuele beginsels
'n belangrike rol speel in die oplossing van bestaande
probleme rondom die reg op skadevergoeding. Indien kontraktuele
beginsels suiwer toegepas word en die besondere posisie
waarin die direkteur hom bevind, in ag geneem word is daar
geen klaarblyklike rede waarom die ontwikkeling op hierdie gebied
nie op 'n behoorlike beginselgrondslag geplaas kan word
nie. Faktore wat egter ongetwyfeld in samehang met die kontraktuele
oorwegings beskou moet word, is onder andere dat ontslag
ingevolge bepalings in die maatskappykonstitusie of ingevolge
die statutêre middel kan geskied, dat die reg op skadevergoeding
die direkteur in bepaalde gevalle ontneem kan word
en dat daar besondere oorwegings ter sprake kan kom in die geval
van die besturende direkteur met 'n dienskontrak.
Alhoewel die ontslag van direkteure 'n aangeleentheid is wat
volledig in die maatskappykonstitusie gereël kan word, is 'n
statutêre middel steeds nodig om die lede in die finale instansie
beheer te gee oor die bestuur van die maatskappy.
Enige statutêre middel wat die beskerming van die lede as oogmerk
het en wat hierdie oogmerk wil bereik deur voorsiening
daarvoor te maak dat 'n direkteur wat nie meer die belange van
die maatskappy (en daarmee saam ook nie die belange van die
lede nie) op die hart dra nie, ontslaanbaar moet wees, moet vir
'n verskeidenheid van gevalle voorsiening maak.
Die huidige statutêre middel wat ontslag van maatskappydirekteure
in die Suid-Afrikaanse reg reël (art 220 van die Maatskappywet
61 van 1973), voldoen wel aan sommige van die vereistes wat nodig is om gevolg aan die ware oogmerk van so 'n middel
te gee. Daar bestaan egter ook heelwat leemtes wat vandag
gebruik word en ook somtyds misbruik word om direkteure onontslaanbaar
te maak. Hierdie gevalle het hoofsaaklik betrekking
op ooreenkomste tussen die maatskappy en 'n derde, die feit dat
langtermynkontrakte van direkteure nie noodwendig deur die algemene
vergadering goedgekeur hoef te word nie en dat daar geen
duidelikheid in die Suid-Afrikaanse reg bestaan oor die vraag
of 'n belading van stemme wat net by ontslag-besluite ter
sprake kom, geldig is nie. Gevolglik word wetswysigings voorgestelom
hierdie leemtes uit die weg te ruim.
Selfs al word die voorgestelde wetswysiging deurgevoer, sal gevalle
van ex lege-beskerming teen ontslag steeds behoue bly
(onder andere deur die ontslagprosedure soos vervat in die statutêre reëling en deur die feit dat die te ontslane direkteur
die maatskappy met likwidasie ingevolge art 344(h) van die Wet
kan dreig). Daar sal ook steeds maatreëls bestaan waardeur
ontslag voorkom kan word (onder andere deur die aangaan van
stemooreenkomste). Die ex lege-beskerming teen ontslag en
maatreëls ter voorkoming van ontslag wat dan nog bestaan, sal
egter ongetwyfeld wettig en geregverdig wees.
Description
Keywords
Directors of corporations--Dismissal of, Law--South Africa, Dissertation (LL.M. (Mercantile Law))--University of the Free State, 1986