Die staatsfilosofiese grondslae van politieke medeseggenskap in die regstaat
Loading...
Date
1977-11
Authors
Joubert, Peter Schalk
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
University of the Free State
Abstract
Die studie is toegespits op die politieke vryheidsbegrip;
die soeke in die staatsfilosofie na normatief verantwoorde
grondslae vir 'n harmonieuse verhouding tussen owerheidsgesag
en onderdaanvryheid in die staatsverband.
Politieke vryheid impliseer inspraak van die onderdaan by
-sy owerheid; sinvolle politieke medeseggenskap. Dit beteken dat
aan die burgery die geleenthei d gebied word om met medeverantwoordelikheid
aktief, rigtinggewend en medebepalend aan die
politieke proses deel te neem. Hierdie staatkundige, burgerlike
bevoegdheid kan slegs sinvol wees indien dit juridies gewaarborg
en gehandhaaf word in 'n regstaat, waarin owerheidsmagte en
-gesag juridies begrens is ten opsigte van die burgery se
burgervryhede.
Dié standpuntinname is gefundeer op die Christelike
staatsfilosofie. Daarvolgens word die unieke individualiteitstruktuur
van die staat, as regsverband, en politieke medeseggenskap
as onderdaanplig, in gelowige gehoorsaamheid aan die
norme van die wet van God, erken. Dit staan in skerp teenstelling
tot dié staatsbeskouings, waarvolgens die menslike wil en rede
verabsoluteer wad, en politieke vryheid as 'n Inherente burgerlikegesagsreg
in en oor die staat beskou word.
Oorsigtelik word aangetoon dat daar, weens die innerlike,
religieuse dialektiek van hul vorm/materie-motief, in die antiekheidense
staatsfilosofie van die Grieke en die Romeine nie 'n
regstaat tot stand kom nie.
Die Christelike religie besorg aan die mens die grondmotief
van skepping, sondeval en verlossing in Christus. Christelike
vryheid beteken derhalwe die blymoedige gehoorsaamheid van die
vrygekoopte. Omdat die finale oppergesag, ook oor die staat,
steeds by God geleë is, sou owerhede daarna ook nie meer
eiemagtig op In reg tot absolute owerheidsgesag aanspraak kon
maak nie.
In die prinsipiële skeiding wat daar tussen die onderskeie
gesagsterreine van staat en kerk deur Augustinus getref word,
word die begrip van soewereiniteit in eie kring van die menslike
samelewingsvorme in beginsel aangedui; die enigste grondslag vir
normati ef begrensde owerhe idsgesag.
Die middeleeue lewer die sintese tussen die antiek-heidense
gedagtegoed en dié van die Christelike, waarvolgens Aquinas sy
religieus-dialektiese natuur/genade-motief poneer. Die staat
word beskou as In veelomvattende lewensorganisme en aan die
oppergesag van die kerk ondergeskik gestel. Dit bied geen
grondslag vir In regstaat nie.
Hierdie tydperk levier ook die opkoms van die moderne
humanistiese staatsbeskouing, waarvolgens Marsilius van Padua
die·begripppe volksverteenwoordiging en volksoewereiniteit
aanvoor.
Tydens die Hervorming word deur Luther en Calvyn die riglyne
neergelê waarop In Protestants-Christelike staatsfilosofie sou
verrys. Dit dui opnuut op die enkelvoudige Christelik-religieuse
grondmotief, waardeur die waardigheid van die menslike persoonlikheid,
as beelddraer van God, in ere herstel word, Calvyn beklemtoon die beginsel dat owerheidsgesag Goddelik verleende
gesag is, dat eerbied die owerheidsamp toekom, en dat sowel
owerheidstaak as onderdaanplig In dure verantwoording van
die Christelike norme beteken.
Daarna word die wysbegeerte deur die humanistiese vryheidsen
wetenskapsideaal oorheers. Locke, de Montesquieu en Rousseau
bou die humanisties-liberalistiese regstaatsgedagte - met die
numeriese meerderheidsbeginsel, volksoewereiniteit en die
gelykheidspostulaat as tiperend daarvan - in besonderhede uit.
Op hierdie grondslag verrys die moderne, radikaal-liberale
demokrasie. Die owerheid word steeds diensbaar en ondergeskik
gestel aan die willekeurige oppergesag van die soewereine
staatsvolk; bloot ter menslike behoeftebevrediging. Die staat
word afgetakel tot In soort nutsmaatskappy, wat veral by Paine
lei tot die logiese konsekwensie - staatsnihilisme.
De Tocqueville en John Stuart Mill wys op die gebrek aan
materiële waarborge in die demokrasie teen die sielsverslawende
meerderheidsoorwig, wat tot meerderheidstirannie aanleiding
kan gee. Weens die toenemende aandrang op maatskaplike en
ekonomiese gelykheid, wys hulle ook op die gevaar van In
toenemende magskonsentrasie in owerheidshande, wat moet lei na
staatstotalitarisme.
Martiain beleef die opkoms van die twintigste eeuse
totalitarisme. Hy stel In terugkeer na In Christelike grondslag
vir In hernieude demokrasie voor, maar slaag nie daarin om te
ontkom aan die dualisme in sy Thomistiese religieuse grondmotief
nie. Sy 'sedelike oktrooi' - bloot 'n samevatting van die
humanisties-liberalistiese staatsbeskouings - as grondslag vir
sy "nuwe" demokrasie ten spyt, lewer hy nogtans die staat uit
aan die oppergesag van die kerk.
Die Protestants-Christelike staatsbeskouing, soos vergestalt
in die Wysbegeerte van die Wetsidee van Herman Dooyeweerd,
word die grondslag vir 'n suiwer Christelike staatsfilosofie.
Slegs op hierdie grondslag kan 'n volwaardige regstaat, met
sinvolle politieke medeseggenskap daarin, tot stand kom. Alleen
in 'n Christelike burgerstaat sal die harmonieuse owerheidsonderdaan-
verhouding juridies gewaarborg en gehandhaaf kan word,
omdat die staatsfilosofiese grondslae daarvan in die skeppingsorde
verankerd is.
Die idee van politieke medeseggenskap vind derhalwe slegs
in die Protestants-Christelike staatsfilosofie sy allesdekkende
en normatief verantwoorde staatsfilosofiese fundering.
Description
Keywords
Political science -- Philosophy, Liberty, Thesis (Ph.D. (Political Science))--University of the Free State, 1977